StarkWare là gì? Giải pháp layer-2 được kỳ vọng nhất trong năm 2022

Vừa qua mọi người đã được tận mắt thấy sự vươn dậy của hướng giải quyết phát triển L2 là arbitrum, dự án đầu tư đạt tvl $3b chỉ trong hai tuần launch public mainnet. Ngoài sự rực rỡ của các giải pháp optimistic rollup như arbitrum hay optimism, các giải pháp zk rollup cũng đang cho thấy vị thế của bản thân. Trong đó nổi trội nhất vẫn là các specific L2 được xây dựng trên công nghệ của starkware như dydx, deversifi, sorare, immutablex.

Trong thông tin này, chúng ta sẽ tìm hiểu starkware là gì? Liệu đây có phải là cách phát triển layer 2 cần lưu ý mới cho ethereum?

Starkware là gì?

Starkware là một phương án layer-2 được xây dựng và phát triển giá trị kể từ năm 2018, mục tiêu là phát triển và cải thiện những yếu điểm của ethereum. Giải pháp của starkware được xây dựng bằng những chứng cứ bảo mật zk proofs. Để hiểu sâu hơn về starkware, mọi người cần tìm hiểu 2 thành phần của chúng: Starkex và Starknet.

Starkware là gì?

Starkex và starknet đều phân phối phương án phát triển cho layer 1 (ethereum) thông qua công nghệ chứng cớ stark. Điểm khác biệt là starkex sẽ trở thành công cụ thay đổi thỏa đáng cho từng dự án đầu tư độc đáo (đối tượng sử dụng là các dự án đầu tư), trong khi ấy starknet sẽ trở thành một hệ thống layer-2 phi tập trung, cho phép các đơn vị phát hành tạo nên dapp đồng thời cho phép khách hàng giao tiếp trên đó.

Những sản phẩm của starkware

Starkware cung cấp một bộ sản phẩm đinh gồm: cairo, sharp, veedo, starkex, starknet.

Cairo

Cairo là một kiến trúc cpu ghép với stark, chúng cho phép làm nên một proof system, nơi bạn miêu tả việc tính toán bằng giải pháp dùng code thay vì dùng các lược đồ. Cairo ra mắt vào 7 năm 2020. Một cách hiểu giản đơn hơn, cairo là ngôn ngữ thiết kế giải pháp tính toán chung của starkex & starknet. Sau đó toàn bộ các protocol & dapp tạo nên trên starkex & starknet đều sẽ dùng cairo.

Sharp

Sharp là một quần thể cho phép ghi nhận một tập hợp các cairo programs (không giống nhau) để tạo nên một proof cho tất cả chúng, tiếp theo đưa proof này lên ethereum để nó được xác minh làm rõ bởi một stark verifier (một smart contract trên ethereum).

Chỉ tiêu chung của sharp là bớt phí gas xác minh proof. Sharp hiện được tiến hành trên internet trên starkex.

Veedo

Veedo là chức năng trustless randomness có thể xác minh được nhờ kỹ thuật stark (tạm dịch là xổ số không tín nhiệm), chức năng này na ná vdf của chainlink. Các tình huống sử dụng của veedo gồm: xổ số để chiến game, chọn lựa người lãnh đạo trong các giao thức pos,… Veedo hiện đã hoạt động trên mainnet.

Starknet & starkex

Starknet & starkex là cách L2 zk rollup cho ethereum do starkware tạo nên, chúng đồng ý khai triển ở 2 chế độ như sau, hoặc phối hợp chúng cùng nhau (volition):

Chế độ zk-rollup: phát hành thông tin trên ethereum.
Chế độ validium: xác minh tính khả dụng của thông tin bằng một sidechain.

Hiện nay starknet & starkex là hai chuỗi độc đáo dựa theo nền tảng tương tự (stark, cairo & sharp). Trong thời gian tới lúc starknet hoạt động ổn định, các dự án đầu tư của starkex sẽ có thể chọn chuyển hướng sang starknet, và trở thành một dapp trên starknet.

Hiểu nôm na, starkex là một bản của starknet được tùy lại để đáp ứng cho trading (specific l2), còn starknet là một bản đầy đủ – permissionless decentralized zk-rollup.

Xem thêm:

Cách starkware vận hành

Toàn thể các giao dịch sẽ được gửi đến một mắt xích là starkex service. Ở đây, starkex service sẽ sắp xếp và thống kê (theo logic) các giao dịch thành các lô và gửi tới sharp, đồng thời gửi một trạng thức giao dịch đến hợp đồng starkex. Sharp sẽ có tính năng làm nên các proof cho lô giao dịch (theo ngôn ngữ cairo) và gửi đến stark verifier (những cá nhân nhân diện). Tại đây, các verifier sẽ nghiên cứu tính hợp chuẩn và nhân diện proof. Lúc proof được xác nhận, tình trạng giao dịch trên hợp đồng starkex sẽ được đồng ý và thi hành.

Cách starkware vận hành

Với việc dùng đồng thời cả model zk-rollup và validium, starkex đồng thuận khách hàng tiến hành giao dịch trên cả off-chain và on-chain. Vậy là, các thành phần bắt buộc phải có trên starkex gồm:

Application (off-chain): là địa điểm nhận các yêu cầu của khách hàng ngoài hệ thống, xác nhận logic sắp xếp, các thức thi hành.
Starkex service (off-chain): làm phân bổ, tổng hợp các tác vụ và đổi mới tình trạng của hệ thống.
Sharp: giải pháp phân phối chứng cớ xác nhận. Nó nhận các yêu cầu chứng cứ từ một vài ứng dụng khác nhau và xuất ra các chứng cớ để chứng nhận tính phù hợp của các tác vụ.
Starkex verifier (on-chain): nhận trách nhiệm điều tra tính hợp chuẩn của bằng chứng nhân diện.
Starkex contract (on-chain): đổi mới tình trạng của tác vụ.

Tương lai của starknet & starkex

Như mọi người đã nắm được, ngày nay có nhiều biện pháp L2 hoạt động trên thị trường trong đó nổi trội hơn hết là:

Optimistic rollup: optimistic, arbitrum.
Zk rollup: starkex & starknet của starkware, zksync của matter labs.

Đầu tiên, ở phía optimistic rollup, giải pháp này phạm phải 1 vấn đề là challenge game, hiểu nôm na, chuyện này tỉ lệ nghịch với độ bảo mật.

Nếu giảm bớt thời gian challenge game xuống thì khách hàng sẽ rảnh rút tiền ít hơn (cảm giác dùng tốt hơn), bù cho, chi phi tấn công mạng sẽ tụt xuống (có thể hiểu là an ninh mạng sẽ kém lại). Đây còn là nguyên nhân tại sao nhiều leader của ethereum lại nói optimism bảo mật hơn arbitrum.

Đối với biện pháp zk rollup như starkex & starknet, chúng có khả năng phát triển cao và độ trễ ít hơn optimistic rollup. Bù cho, starkex & starknet có phần giới hạn về smart contract.

Rõ ràng, nếu một dự án đầu tư trên ethereum mainnet muốn vận hành starkex thì chúng cũng đề nghị dev biên dịch solidity code sang một ngôn ngữ thiết kế giải pháp mới là cairo, điều đó là một giới hạn không tranh cãi. Dù thế, theo thời gian phát triển, starkex & starknet có thể giới hạn những nhược điểm của bản thân bằng phương pháp:

Phân phối các công cụ hỗ trợ biên dịch code và deploy contract mới trên starkex & starknet đơn giản hơn.
Tăng tính hữu hiệu trong việc suy tính các chứng cớ mật mã để giảm thiểu kinh phí hoạt động.

Tóm lại, zk rollup nói chung và starknet & starkex nói riêng được cho là cách xu hướng long-term, tuy nhiên cụ thể không phải giải pháp công nghệ nào tốt hơn thì sẽ trở thành kỹ thuật thắng lợi sau cùng.

Tương lai của layer 2 tràn đầy những biến số như thời gian, cộng đồng,… ít khả năng xác nhận starknet & starkex sẽ thành công vượt bật và là cách L2 đứng đầu tiên trong thời gian tới hay không, tuy nhiên với những gì starknet & starkex đã show up thì mình đánh giá chúng đang có vị trí khá tốt trong trường đua của các L2.

Trên đây là một số thông tin đánh giá về starkware và các giải pháp phát triển mà starkware cung cấp. Cá nhân mình cũng đặt niềm tin đây sẽ trở thành layer-2 bùng phát trong tương lai. Còn bạn nghĩ sao về điều này? Hãy chia sẻ với mình nhé.

Xem thêm: