Chứng khoán phái sinh là gì? Có nên đầu tư vào chứng khoán phái sinh?

Chứng khoán phái sinh là một khái niệm đã trở nên quen thuộc với không ít nhà đầu tư tại Việt Nam. So với cổ phiếu chờ T+2 hàng về tài khoản và chỉ có lời trong chiều tăng, phái sinh đem đến cho bạn cơ hội chốt lời trong cả 2 chiều tăng/ giảm của thị trường, giao dịch trong ngày (T+0), tỷ lệ đòn bẩy vượt trội. Một sản phẩm có nhiều điểm hấp dẫn và đáng quan tâm. Mời các bạn cùng Học Viện Đầu Tư tìm hiểu chứng khoán phái sinh qua bài viết dưới đây.

Chứng khoán phái sinh là gì?

Chứng khoán phái sinh là một hợp đồng tài chính giữa hai bên để mua hoặc bán một tài sản, hàng hóa hoặc chứng khoán cơ sở khác với mức giá xác định trong một khoảng thời gian nhất định.

Nói chung, chứng khoán phái sinh là một hợp đồng đại diện cho một nhóm tài sản cơ sở. Các tài sản cơ sở phổ biến nhất là trái phiếu, cổ phiếu, hàng hóa, tiền tệ, chỉ số thị trường và lãi suất. Bản thân giá trị của chứng khoán phái sinh có được phụ thuộc vào biến động của tài sản cơ sở.

Khái niệm chứng khóa phái sinh

Ưu điểm của thị trường chứng khoán phái sinh là gì?

Thị trường chứng khoán phái sinh được khá nhiều nhà đầu tư quan tâm bởi tính hấp dẫn của nó. Những ưu điểm dưới đây sẽ là nền tảng để các nhà đầu tư đưa ra quyết định chính xác:

– Phòng hộ hoặc giảm nhẹ rủi ro trong các tài sản cơ sở. Bằng cách tham gia một hợp đồng phái sinh mà giá trị của nó di chuyển theo hướng ngược lại với vị thế tài sản cơ sở của nó và triệt tiêu một phần hoặc toàn bộ rủi ro này.

– Tạo khả năng tùy chọn trong đó giá trị của phái sinh liên kết với một điều kiện cụ thể.

– Có được sự tiếp xúc với tài sản cơ sở khi không thể trao đổi bằng dạng tài sản cơ sở đó.

– Cung cấp đòn bẩy tạo ra một sự khác biệt lớn trong giá trị của phái sinh.

– Thu lợi nhuận nếu giá trị của tài sản cơ sở di chuyển theo cách nhà đầu tư mong đợi.

– Chuyển phân bổ tài sản giữa các tài sản khác nhau, không làm ảnh hưởng đến tài sản cơ sở.

Thị trường chứng khoán phái sinh dành cho ai?

Thị trường chứng khoán phái sinh dành cho các đối tượng sau:

– Các cá nhân/tổ chức có nhu cầu giao dịch thực sự tài sản cơ sở. Sử dụng chứng khoán phái sinh để phòng hộ rủi ro liên quan đến biến động giá của tài sản.

– Các cá nhân/tổ chức tham gia mua và bán đồng thời một hoặc nhiều loại chứng khoán phái sinh. Mục đích của nhà đầu tư hạn chế chênh lệch giá là tận dụng sự chênh lệnh giá giữa các CKPS để thu về lợi nhuận phi rủi ro.

– Các cá nhân/tổ chức không có ý định giao dịch tài sản cơ sở nhưng lại muốn lợi tận dụng sự biến động về giá của tài sản cơ sở để thu về lợi nhuận ngắn hạn.

Tìm hiểu thêm:

Cách chơi chứng khoán phái sinh

Các công cụ phái sinh tùy thuộc vào các loại giao dịch khác nhau sẽ có nhiều công dụng trên thị trường. Các công cụ phái sinh được sử dụng để dự đoán giá tương lai của bất kỳ tài sản nào, tránh các vấn đề về tỷ giá hối đoái và bảo hiểm rủi ro trước những thay đổi về giá trị tài sản. Dưới đây là một số ví dụ về chứng khoán phái sinh phổ biến:

Hợp đồng tương lai

Hợp đồng tương lai là một thỏa thuận giữa hai bên về việc mua bán một tài sản với mức giá đã thỏa thuận vào một ngày cụ thể trong tương lai. Các tài sản cơ sở điển hình là chứng khoán, cổ phiếu, chỉ số, tiền tệ và hàng hóa. Đây là những hợp đồng được tiêu chuẩn hóa cao được giao dịch trên các sàn giao dịch kỳ hạn.

Các nhà giao dịch sẽ sử dụng hợp đồng tương lai để phòng ngừa rủi ro hoặc đầu cơ giá của một tài sản cơ sở. Các bên tham gia giao dịch kỳ hạn có nghĩa vụ thực hiện cam kết mua hoặc bán tài sản cơ sở.

Ví dụ ông A sở hữu 15.000 cổ phiếu của một công ty nào đó vào tháng 6/2017. Ông đã ký hợp đồng tương lai với bà B để tránh rủi ro cổ phiếu của công ty đó giảm giá. Bà B đồng ý mua cổ phiếu sau một năm, với suy đoán giá cổ phiếu của công ty đó sẽ tăng. Bây giờ, nếu giá tăng theo suy đoán vào tháng 6/2017, bà B sẽ kiếm được lợi nhuận từ nó và nếu giá giảm thì ông B sẽ thu thêm được lợi nhuận bằng cách bán nó với giá cao hơn thị trường hiện tại.

Hợp đồng hoán đổi

Hợp đồng hoán đổi là một loại chứng khoán phái sinh phổ biến khác, thường được sử dụng để trao đổi một dòng tiền này với một dòng tiền khác. Hợp đồng hoán đổi yêu cầu trao đổi dòng tiền vào những ngày cụ thể, hai dòng tiền được trao đổi phụ thuộc vào loại hoán đổi.

Ví dụ các đối tác có thể trao đổi các khoản thanh toán lãi suất từ một trái phiếu có lãi suất cố định và lãi suất có thể điều chỉnh.

Hợp đồng hoán đổi có khối lượng giao dịch cao nhất trong số các công cụ phái sinh, được sử dụng thường xuyên để giao dịch các điều khoản cho vay.

Cách chơi chứng khoán phái sinh

Hợp đồng quyền chọn

Hợp đồng quyền chọn tương tự như hợp đồng tương lai, đều là một thỏa thuận giữa hai bên mua hoặc bán một tài sản vào một ngày trong tương lai được xác định trước ở một mức giá cụ thể.

Sự khác biệt giữa quyền chọn và hợp đồng tương lai chính là với một quyền chọn, người mua không có nghĩa vụ phải thực hiện thỏa thuận mua hoặc bán của họ, đó là các giao dịch tùy chọn không phải là nghĩa vụ trong khi hợp đồng tương lai là nghĩa vụ bắt buộc.

Cũng như với hợp đồng tương lai, hợp đồng quyền chọn được sử dụng để tự bảo vệ hoặc đầu cơ giá của tài sản cơ sở.

Hợp đồng kỳ hạn

Hợp đồng kỳ hạn về cơ bản tương tự như hợp đồng tương lai nhưng nó chỉ được giao dịch qua quầy chứ không qua sàn giao dịch. Đây cũng là một hợp đồng tùy chỉnh giữa hai bên để mua hoặc bán một tài sản ở một mức giá xác định vào một ngày trong tương lai.

Khi hợp đồng kỳ hạn được tạo, người mua và người bán có thể tùy chỉnh các điều khoản, quy mô và quy trình thanh toán.

Cách tính lãi lỗ chứng khoán phái sinh

Cách tính lợi nhuận/thua lỗ của chứng khoán phái sinh là điều căn bản cần tìm hiểu trước khi đầu tư vào lĩnh vực này.

Quy tắc: phụ thuộc vào sự chênh lệch giữa giá thanh toán cuối ngày (DSP) với giá bình quân theo số lượng (VWAP) của mỗi loại vị thế tính theo mã hợp đồng. Sau đó bù trừ ròng để xác định nghĩa vụ thanh toán cuối cùng của nhà đầu tư.

Công thức tính giá trị lợi nhuận/thua lỗ vị thế cuối ngày: VM cuối ngày= (DSPt – VWAP)* Số HĐ* Hệ số nhân

Trong đó:

Trường hợp vị thế mua: VWAP= Giá bình quân gia quyền mua.

Trường hợp vị thế bán: VWAP= Giá bình quân gia quyền bán.

Số hợp đồng: dấu (+) nếu vị thế mua, dấu (-) nếu vị thế bán.

Có nên chơi chứng khoán phái sinh?

Chứng khoán phái sinh có thể là những khoản đầu tư tốt cũng giống như bất kỳ hình thức đầu tư khác, chứng khoán phái sinh sẽ mang đến cho bạn nhiều lợi nhuận nếu biết đầu tư đúng cách.

Nếu các bạn có thể sử dụng chứng khoán phái sinh vào đúng mục đích: bảo vệ vị thế kiếm lợi nhuận, tăng đòn bẩy hoặc đầu cơ biến động giá thì chúng là những khoản đầu tư lỹ tưởng.

Các nhà đầu tư đầu tư có kinh nghiệm với chứng khoán phái sinh sẽ dùng nó để bảo vệ danh mục đầu tư của mình khỏi những rủi ro.

Các loại chứng khoán phái sinh cung cấp cách để chốt giá, phòng ngừa trước những biến động bất lợi của tỷ giá và giảm thiểu rủi ro.

Xem thêm: